कापूस बाजार भाव: उत्पादनातील घट आणि वाढत्या आयातीचा बाजारावर परिणाम. सध्या कापसाचे बाजारभाव एका विशिष्ट मर्यादेत अडकल्याचे पाहायला मिळत असून, जागतिक आणि देशांतर्गत दोन्ही बाजारांत मोठी तेजी किंवा मंदी दिसून येत नाही. कच्च्या तेलाच्या किमतींप्रमाणेच कापसाचे दरही स्थिर आहेत. रुपयाच्या मूल्यात झालेली घसरण आणि भारत-अमेरिका यांच्यातील व्यापारी संबंधांमधील संभाव्य बदल यामुळे निर्यातीसाठी काही प्रमाणात अनुकूल वातावरण तयार होऊ शकते. मात्र, दक्षिण भारतात झालेल्या अवकाळी पावसामुळे कापूस पिकाच्या गुणवत्तेवर परिणाम झाला असून, उत्पादनाबाबतची चिंता अद्याप कायम आहे.
२०२४-२५ च्या चालू हंगामात कापूस उत्पादनात मोठी घट होण्याचा अंदाज वर्तवण्यात आला आहे. ताज्या आकडेवारीनुसार, उत्पादनात सुमारे ८.५% घट होऊन ते ३०० लाख गाठींच्या खाली जाण्याची शक्यता आहे. या पार्श्वभूमीवर, कॉटन कॉर्पोरेशन ऑफ इंडियाने (CCI) किमान आधारभूत किमतीवर (MSP) कापूस खरेदीची प्रक्रिया सुरू केली आहे. सरकारने आगामी हंगामासाठी एमएसपीमध्ये वाढ केली असली, तरी निसर्गाच्या लहरीपणामुळे उत्पादनावर झालेला परिणाम किमतींवर दबाव निर्माण करत आहे.
जागतिक बाजारपेठेचा विचार करता, भारत आणि पाकिस्तान या दोन्ही देशांमध्ये कापूस उत्पादनात घट झाली आहे. असे असूनही, भारतात कापसाची आयात मोठ्या प्रमाणावर वाढली असून जवळपास ३९ लाख गाठींची आयात झाली आहे. जागतिक बाजारात भारतीय कापूस इतर देशांच्या तुलनेत स्पर्धात्मक ठरत नसल्याने ही आयात वाढली असल्याचे तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे. जोपर्यंत जागतिक स्तरावरील आर्थिक मंदीचे सावट पूर्णपणे दूर होत नाही, तोपर्यंत आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत कापसाच्या किमती स्थिर राहण्याची चिन्हे आहेत.
देशांतर्गत बाजारपेठेत कापसाचे दर सध्या २४,००० ते २६,००० च्या मर्यादित कक्षेत राहण्याचा अंदाज आहे. येत्या काळात कापसाची आवक वाढणार असली, तरी बाजारातील पुढील कल हा पूर्णपणे मागणीवर अवलंबून असेल. कापसाचा पुरवठा कमी असला तरी, जोपर्यंत औद्योगिक आणि जागतिक स्तरावर कापसाची मागणी वाढत नाही, तोपर्यंत दरांमध्ये मोठी सुधारणा होण्याची शक्यता कमी आहे. मात्र, तज्ज्ञांच्या मते दरांमध्ये मोठी घसरण होण्याची भीती देखील नाही.
एकूणच कापूस बाजार सध्या एका स्थिर वळणावर आहे. शेतकऱ्यांनी बाजारपेठेतील आवक आणि मागणीचा अचूक अंदाज घेऊन आपला माल विक्रीसाठी काढणे फायदेशीर ठरेल. उत्पादनातील घट आणि वाढलेली आयात या दोन परस्परविरोधी घटकांमुळे कापसाचे दर सध्या एका मर्यादेतच राहतील, असे चित्र या सविस्तर आढाव्यावरून स्पष्ट होते.